Veel gestelde vragen

Hoe lang gaat een knieprothese mee?

De overlevingsduur van een prothese is met verstandig gebruik meer dan 15 jaar en wellicht nog langer met de laatste (3e) generatie prothesen. Lichaamsgewicht en activiteiten niveau hebben op de overleving van de prothese een groot effect. Op dit moment hebben de derde generatie knieprothesen een aangetoond 10 jaars resultaat van 95 %. Dat wil zeggen dat 95 van de 100 prothesen goed functioneert na een periode van 10 jaar. Daarbij moet wel worden gesteld dat het "patiëntprofiel" in de laatste 25 jaar behoorlijk is veranderd. Was het vroeger de inactievere 65+ patiënt met normaal lichaamsgewicht en een levensverwachting van ongeveer 20 jaar die een prothese kreeg, thans is het een vaak jongere (<65 jaar) en actievere patiënt met hogere levensverwachting, en vaak ook nog met overgewicht, die ook nog lang actief wil blijven! Dat betekent uiteraard ook dat de stress op de prothese toeneemt en de kans op een revisie van de prothese ook is toegenomen ondanks de steeds betere kwaliteit van de knieprothesen.

Kan de prothese worden vervangen? En hoe vaak kan dit?

De losgeraakte knie prothese kan worden vervangen. Het functionele resultaat is bij een revisie operatie vaak wel minder ten aanzien van kniefunctie en kniebelastbaarheid. Theoretisch kan een knieprothese meerdere keren worden gereviseerd maar bij iedere vervanging treedt ook verlies van botmassa op en wordt de operatie er technisch niet eenvoudiger op. De eerste verschijnselen van een loslating worden op een gewone röntgenfoto herkend. Het verdient dan ook aanbeveling om periodiek een röntgenfoto te maken (eens per 5 jaar is gebruikelijk).

Wat zijn de gevolgen van een infectie van de prothese?

Als de infectie binnen 6 weken na operatie optreedt en direct wordt behandeld met uitgebreid spoelen van de knie en het geven van antibiotica kan de prothese worden behouden. Indien een langere termijn verstrijkt, moet de prothese meestal worden verwijderd om later na volledige genezing van de infectie weer een nieuwe prothese te implanteren. Een geïnfecteerde prothese vereist vaak meerdere operatieve interventies om de botvlakken vrij van bacteriën te krijgen. Na een geslaagde re-implantatie van een knieprothese wordt gedurende ongeveer een half jaar een combinatie van antibiotica gegeven teneinde de nieuwe prothese te beschermen tegen een recidief infectie.

Is er een negatief effect van overgewicht op de overlevingsduur van de prothese?

Uit een recent onderzoek (2020) van de LROI (Landelijke Registratie van Orthopedische Implantaten) is niet meteen gebleken dat overgewicht de kans op een vroege loslating vergroot. Het betreft echter een korte follow up van drie jaar! Wel worden meer infecties gezien bij patiënten met overgewicht (BMI > 35) en is de kans op volledige genezing van een infectie slechts 50%! Een chronische infectie rond een prothese kan de aanleiding zijn voor een amputatie. Er wordt ook vaker melding gedaan van pijnklachten rond de knieschijf. Het uitgesteld vervangen van de achterzijde van de knieschijf heeft in slechts 50% een gunstig effect op de pijnklachten. Kortom, optimalisatie van het lichaamsgewicht en controle daarover na implantatie van een prothese is essentieel om een lange overleving van de prothese te waarborgen.

In mijn ervaring ( > 5000 knieprothesen) is er op de midden en lange termijn wel degelijk een verhoogd risico op een loslating van de tibiacomponent door wrikmomenten bij patiënten met fors overgewicht (BMI > 35).

Heb ik na de prothese operatie een buigapparaat (motorschiene of CPM) nodig voor thuis?

Neen, een knieprothese wordt bij voorkeur met actieve oefentherapie nabehandeld. Dit bevordert het herstel van de spierconditie beter dan de passieve oefeningen op een buigmachine. In de kliniek wordt sporadisch nog gebruik gemaakt van deze apparaten. Alleen in geselecteerde gevallen (doorbewegen knie in narcose, of indien stijfheid bij eerdere operaties een issue was) wordt een motorschiene voor thuis geregeld.

Wordt de knieschijf altijd vervangen?

Er zijn tegenwoordig drie stromingen binnen de orthopedie : 1. altijd vervangen ongeacht de conditie van de knieschijf, 2. nooit vervangen ongeacht de conditie en 3. vervangen op indicatie. De laatste optie lijkt de beste. Als er een artrose van de knieschijf wordt vastgesteld, is het beter om de knieschijf te vervangen. Dit verbetert de sporing van de patella in de groeve van de bovenbeenscomponent en vermindert de kans op pijnklachten aan de voorzijde van de knie na implantatie van een totale knieprothese. Op de foto is door botaangroei (osteophyten) een ernstige vervorming van de omgeklapte knieschijf te zien waarbij het besluit tot vervanging zeker te rechtvaardigen is. De kans op een pijnvrije functie wordt hiermee vergroot.

In de tijd na implantatie van een knieprothese vormt zich soms een bindweefsel schijf rond de knieschijfprothese. Deze ringvormige schijf wordt wel de "patellar meniscus" genoemd. Hij geeft doorgaans geen klachten. Men beschouwt dit in de prothese designers wereld als "God's gift to the designer" omdat de bindweefselschijf een suboptimale positie van de patella Button kan neutraliseren. Op de foto links is deze patellar meniscus goed herkenbaar. Het betreft in dit geval een conversie van een geïsoleerde patellofemorale prothese naar een totale knieprothese. De patellar meniscus wordt verwijderd en de patellaprothese behoefde niet te worden gewisseld.

is het een argument om bij een goed functionerende knieprothese de andere knie ook meteen te opereren?

De aanwezigheid van een prothese aan een zijde is nooit een reden om dan ook maar de andere zijde te opereren als er geen of te weinig klachten zijn. Alleen een progressieve standsafwijking zou zonder klachten een orthopedische reden zijn om te opereren of een forse strekbeperking. Een strekbeperking kan de eerder geïmplanteerde knieprothese qua functie in negatieve zin beïnvloeden. De patiënt zou met de geopereerde knie in een gebogen stand kunnen gaan of blijven lopen.

Hoe lang moet ik de krukken gebruiken?

De krukken moeten zo lang worden gebruikt tot dat er sprake is van een symmetrisch looppatroon met gelijke paslengte en een goede strekking van de knie respectievelijk een goede balans met het lopen is bereikt. Meestal betekent dit dat de krukken minimaal 6 weken worden gebruikt, zeker buitenshuis! In de eerste 6 weken na de operatie zijn de kracht en coördinatie nog niet volledig hersteld en is de kans op een ongeluk (misstap, uitglijden, struikelen etc.) groot met problematische gevolgen voor de prothese. Vooral bij het gebruik van het openbaar vervoer en in omstandigheden met veel omstanders zijn de krukken een belangrijk signaal van een herstellende loopfunctie en wordt er niet snel tegen u aangelopen. Binnenshuis kan, als de operateur daar toestemming voor heeft gegeven, meestal al sneller zonder krukken worden gemobiliseerd maar hiervoor is geen vaste richtlijn aan te geven. Het is dan wel mogelijk een kop thee te dragen en de omstandigheden thuis zijn voor de patiënt natuurlijk goed bekend. Let vooral op gladde vloeren, vloerkleden en drempels in huis!

Wat is de minimum leeftijd voor een knieprothese? En is er een maximum leeftijd?

In feite is er geen echte minimum leeftijd voor een prothese. Indien een patiënt aan de criteria voldoet voor implantatie maakt diens leeftijd niet uit. Bij jonge patiënten wordt wel alles gedaan om het moment van implanteren van een prothese zo lang mogelijk uit te stellen. Bij het besluit tot een prothese implantatie gaat het per slot van rekening om kwaliteit van bewegen (en leven!). Indien een patiënt een goede algemene conditie heeft, bestaat er geen bovengrens. De comorbiditeit (hypertensie, doorbloeding been, diabetes, overgewicht (BMI > 35), schildklierfunctie e.d.) speelt overigens vaak wel een rol bij de indicatiestelling. In Bergman Clinics is de bovengrens 80 jaar. Deze grens is bepaald door de Nederlandse Vereniging van Anaesthesie voor zelfstandige behandelcentra.

Wat zijn de behandelingsmogelijkheden van een stijve knie na prothese implantatie?

Alle aandacht gaat in het begin van de revalidatie uit naar de volledige strekking van de knie. Als de buiging na ongeveer drie maanden niet boven 90 graden uitkomt (of zelfs minder is) ondanks intensieve fysiotherapie, wordt de knie met een verdoving (narcose of ruggenprik) doorbewogen op de operatiekamer. Dit geschiedt meestal met een kort verblijf opname. Indien een buiging van meer dan 100 graden wordt bereikt, kan de patiënt fietsen en wordt de behaalde buiging onderhouden. In het tweede jaar na implantatie van de prothese bereikt de knie doorgaans zijn maximale functie. De strekking is overigens veel moeilijker te bereiken na mobilisatie in narcose hetgeen de reden is daar direct na de operatie alle aandacht aan te schenken!

Ik heb na de operatie een verdoofd huidgebied aan de buitenzijde van mijn knie. Waardoor wordt dit veroorzaakt?

Ten gevolge van de huidincisie worden een aantal kleine zenuwtakjes doorgesneden die aan de voorzijde van de knie van de binnenzijde naar de buitenzijde kruisen. De zenuwtakken (ramus infrapatellaris van de Nervus Saphenus) lopen vlak onder de huid en kunnen niet worden gespaard. Het veroorzaakt meestal geen functionele klachten. Het verdoofde huidgebied wordt in de loop van enkele maanden kleiner. Zie ook de pagina over complicaties in deze rubriek artrose voor een afbeelding van het verloop van de zenuwen.

Ik bemerk een zwelling naast de kniepees die soms in grootte verandert, moet ik mij zorgen maken?

De zwelling wordt meestal veroorzaakt door het nog resterende deel van het vetlichaam van Hoffa (zie ook bij anatomie knie). Een groot deel van dit vetlichaam wordt bij de implantatie van een knieprothese verwijderd. Met name aan de buitenzijde van de kniepees blijft dit vetweefsel dat een belangrijke rol speelt bij de afweer van het kniegewricht gespaard en kan zwelling geven zolang het kapsel nog reactief is. Ook na langere tijd kan bij overmatige inspanning de zwelling worden bemerkt. Er is geen operatieve behandeling nodig voor deze overigens weinig voorkomende klachten.

Ik bemerk een verkleuring van de huid met name in de knieholte, wat is hiervan de oorzaak?

Na implantatie van een knieprothese is de knie gevuld met bloed van de operatie. Dit bloed wordt vanzelf door het lichaam afgebroken en geruimd. Omdat de meeste patiënten de eerste dagen en weken veel rustmomenten hebben zakt het bloed naar de achterzijde van het been (de knieholte) en kan daar via het bloedpigment een bruine verkleuring veroorzaken. Dit geeft geen klachten (behalve soms cosmetische) en meestal verdwijnt de verkleuring in de tijd. Het is een beetje vergelijkbaar met ouderdomsvlekken.

Zijn er problemen te verwachten bij de veiligheidscontroles op luchthavens?

Met de hedendaagse controles zal de prothese het beveiligingssysteem alarmeren. Meestal volstaat uitleg over de knieprothese maar het ontslaat u niet van een grondige inspectie. Het verdient aanbeveling om de behandelende specialist eventueel om een medische verklaring te vragen.

Mag ik zwemmen met mijn knieprothese?

Zwemmen is goed mogelijk met een knieprothese en er is geen gevaar dat een prothese beschadigd raakt door het zwemmen. De beenbeweging bij schoolslag wordt door sommige patiënten als eng ervaren en kan een "zwabbergevoel" geven. Als dit het geval is, moet de beweging van de benen als bij de crawlslag worden gemaakt. De actieve stabiliteit rond de knie met prothese is dan groter. Het grootste risico bij zwemmen wordt veroorzaakt door gladde vloeren in en rond een zwembad, gladde trappen en bij het zwemmen in zee de golven in de branding die soms tot onzekerheid leiden.

Mijn knie met prothese maakt klikkende geluiden. Waardoor komt dit en kan het kwaad?

Een knieprothese bestaat uit twee metalen oppervlakken met daartussen een polyethyleen tussenlaag. Deze oppervlakken veroorzaken de klikkende sensaties. De geluiden komen vooral in de beginfase voor als de spierkracht en spiercoördinatie nog op niveau moet worden gebracht. Hoewel de patiënt de geluiden als eng ervaart, veroorzaken zij geen schade aan de prothese. Ook langere tijd na de operatie kan de orthopeed bij voldoende ontspanning van spieren deze geluiden opwekken.

Mijn knie maakt krakende of knisperende geluiden (ook crepitaties genoemd). Waardoor komt dit en kan het kwaad?

Deze geluiden kunnen worden veroorzaakt door verklevingen in de knie. Verklevingen ontstaan vooral als aansluitend aan de operatie het bewegen van de knie beperkt is door pijn, bij onvoldoende of niet adequate oefentherapie of bij voorbeeld bij bewegingsangst. Soms worden de geluiden aan de voorzijde bemerkt en dit is soms het geval bij patiënten waarbij de gewrichtzijde van de knieschijf niet is vervangen. Als de krakende (crepiterende) of knisperende geluiden gepaard gaan met pijn of vochtvorming (hydrops) moet u overleg voeren met de behandelend specialist. Als er geen pijnklachten zijn, kan gerust worden afgewacht. Meestal verdwijnen de geluiden spontaan na enige maanden.

Ik bemerk na implantatie van de knieprothese dat er pezen knakken/knoepen aan de achterzijde van de knie, waardoor wordt dit veroorzaakt?

Een artrose van de knie gaat vaak gepaard met een strekbeperking en soms is er ook een O-stand of X-stand van het been. Met de implantatie van een prothese kan de knie beter gestrekt worden en wordt de as van het been geneutraliseerd. Uitstekende botrichels worden tijdens de operatie altijd verwijderd. Met name de hamstringpezen aan de binnenachterzijde van de knie kunnen dan soms verspringen en deze klacht verdwijnt meestal spontaan na enige weken tot enige maanden. Als dit onverhoopt tot pijnklachten leidt, of het verspringen leidt tot mechanische klachten, kan een operatieve behandeling noodzakelijk zijn (het verwijderen van bot punt of het losmaken van de hamstring aanhechting op het onderbeen) maar in de praktijk is dit zelden nodig.

Moet ik antibiotica gebruiken bij een behandeling van de tandarts?

Hierover zijn de meningen nog verdeeld. Indien er ingrijpende behandelingen plaatsvinden (bij voorbeeld brug- of kroonbehandeling of bij drainage van een abces) verdient het aanbeveling wel antibiotica te gebruiken voor, tijdens en na de behandeling. In de nieuwe aanbeveling (zie foto) wordt het routinematig gebruik van antibiotica niet noodzakelijk geacht. Overleg in geval van twijfel altijd met de behandelend specialist.

mijn geopereerde knie met knieprothese doet pijn, waardoor wordt dit veroorzaakt?

Het is normaal dat op de avond van operatie de knie pijnlijk is. De eerste nacht valt ook vaak nogal tegen maar adequate pijnbestrijding is dan meestal effectief. Met een femoralisblok (zie bij arthroscopie) wordt alleen de voorzijde van het been verdoofd. De knieholte kan dan nog wel pijnlijk aanvoelen. Tegenwoordig wordt voor de pijn aan de achterzijde van de knie tijdens de operatie het achterste kniekapsel verdoofd (Locale Infiltratieve Anesthesie of LIA-techniek). Een andere oorzaak voor pijnklachten aan de binnenzijde van de knie in de eerste 2 tot 6 weken na operatie is de mediale collaterale band. Voor implantatie van de tibiacomponent wordt de mediale band gedeeltelijk losgemaakt. Deze pijn verdwijnt meestal vanzelf. Een andere oorzaak van pijn in de knieholte kan worden verklaard met een al langer bestaande flexiecontractuur (buig dwangstand). Een knie die voor de operatie niet geheel kon strekken geeft pijn in de knieholte als de volledige strekking wordt nagestreefd na implantatie van een prothese. Ook deze pijn verdwijnt in de loop van enkele weken. Zie ook de rubriek "voortdurende pijnklachten na een operatieve behandeling".

Pijn in combinatie met koorts (>38.5 graden Celcius) en wondlekkage is een reden om direct contact op te nemen met het ziekenhuis!

Mag ik met de prothese sporten?

Ook hierover zijn de meningen zeer verdeeld. Sportieve activiteiten met een behoorlijke impact op de prothese kunnen beter worden vermeden. Het kan de overlevingsduur van de prothese in negatieve zin beïnvloeden. Dit geldt bij voorbeeld voor voetbal, handbal, vechtsporten en hardlopen. Onder andere schaatsen, skiën, fietsen, zwemmen, golf, recreatief tennis en fitness zijn doorgaans niet schadelijk voor de prothese. Overleg de wens tot sportbeoefening altijd met de behandelende specialist. Hurken en knielen is doorgaans geen probleem met betrekking tot eventuele beschadiging van de prothese. Met name het knielen kan soms door de patiënt als eng worden ervaren.

Is de knieprothese operatie pijnlijk?

De implantatie van een prothese gaat met meer pijnklachten gepaard dan een arthroscopische ingreep. Er zijn echter diverse methoden om de pijn na operatie te bestrijden en u wordt hierover door de behandelend specialist (polikliniek orthopedie) en de anesthesist (polikliniek anesthesie) geïnformeerd. Vooral op de dag van operatie (avond en nacht) is de pijn meer uitgesproken maar goed te beheersen met adequate medicatie. Een belangrijke dag is de 3e dag na operatie want dan gaat het allemaal weer wat gemakkelijker met pijn en mobiliteit en is het vertrouwen in verbeterde belastbaarheid hersteld. De 3e dag na operatie wordt ook wel als "omslagdag" beschouwd.

Kan na een osteotomie nog een prothese worden geïmplanteerd?

Ja. De osteotomie zorgt voor een betere stand van het been en heeft meestal geen negatieve gevolgen voor de prothese. Een osteotomie kan het besluit om een prothese te implanteren soms zelfs jaren uitstellen.

Ik bemerk enkele dagen na de osteotomie dat het onderbeen blauw verkleurt. Wat is hiervan de oorzaak?

Aansluitend aan een osteotomie (open én gesloten wigtechniek) is het normaal dat een haematoom onder de huid zich na enkele dagen openbaart. Dit haematoom zakt door de zwaartekracht naar beneden (soms tot boven de voetzool!) of in de richting van de kuitspieren en kan tijdelijk een verhoogde druk in het been veroorzaken met toename van pijnklachten. Het is belangrijk om de enkel en voet goed te blijven bewegen. Als er veel spanning in de kuitspieren aanwezig is moet een diep veneuze trombose worden uitgesloten! Neem in geval van twijfel altijd contact op met het ziekenhuis! Een thrombose kan met een ECHO onderzoek nader onderzocht worden.

Moet het fixatie materiaal bij een osteotomie worden verwijderd?

Dat hangt af van eventuele klachten. Bij een open wig osteotomie naar X-been ligt de plaat met de schroeven aan de binnenzijde van het scheenbeen waar alleen de huid het materiaal bedekt. Soms heeft de patiënt daar klachten van. Minimaal 6 maanden na de operatie, als de osteotomie is genezen, kan het materiaal (in dagbehandeling) worden verwijderd maar liever wordt hier tot een jaar na operatie mee gewacht. Bij de gesloten wig osteotomie van O-been naar X-been ligt de kram of plaat diep onder de spierlaag en veroorzaakt daar veel minder klachten.

Kan/mag ik eenmaal thuisgekomen na een prothese of osteotomie weer alles doen ?

Het verdient aanbeveling om het opbouwende schema vanuit de kliniek rustig voort te zetten tot zeker 6 weken na de operatie. Te lang staan en lopen kan een langdurige zwelling van de knie en het onderbeen veroorzaken en de revalidatie kost dan uiteindelijk meer tijd. Beweeg de knie voldoende zittend in een stoel, actief glijdend over de vloer of bij voorbeeld op een hometrainer (indien beschikbaar) en zorg er voor dat door het draaien met de enkel en voet de zwelling in het onderbeen vermindert. Een kleine verhoging onder het matras aan het voeteneind kan een zwelling ook gunstig beïnvloeden.

Heb ik een speciale stoel nodig na de operatie? of andere hulpmiddelen?

Neen, een speciale stoel is niet direct noodzakelijk hoewel het verstandig is om een stoel met armleuning te gebruiken waarmee makkelijker naar staande houding kan worden bewogen. Een lage stoel en een stoel zonder armleuning worden afgeraden. Het is verstandig om een beugel op de toilet te monteren. Dit vergemakkelijkt mobilisatie na toiletbezoek.

Wanneer mag ik weer autorijden?

Over het opnieuw rijden in de auto na een knieprothese bestaan veel uiteenlopende adviezen. De verantwoordelijkheid ligt niet bij de zorgverzekeraar en ook niet bij de behandelend specialist maar bij de patiënt zelf. Vooral als het de rechter knie betreft mag pas worden gereden vanaf 4-6 weken na operatie. Het scheelt of er wordt gereden in een schakelauto of een met automatische transmissie. De patiënt moet vooral alert kunnen reageren op een noodsituatie (remmen én ontkoppelen!). Oefenen op een parkeerterrein is aan te bevelen alvorens weer aan het verkeer deel te nemen.